Αν πονάτε στη μέση, τότε δεν είστε μόνος ή μόνη. Ο πόνος στη μέση (οσφυαλγία) αποτελεί ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα που απασχολούν τους ενήλικες. 80% των συνανθρώπων μας αναφέρουν ένα επεισόδιο οσφυαλγίας τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους, ενώ ένας στους τέσσερις έχει νοσήσει τους τελευταίους τρεις μήνες. Αποτελεί την πιο συχνή αιτία εργασιακής ανικανότητας και απώλειας ημερών εργασίας.

Η οσφυαλγία ταξινομείται σε οξεία, διάρκειας μερικών ημερών έως λίγων εβδομάδων, υποξεία, διάρκειας 4-12 εβδομάδων, και χρόνια, διάρκειας μεγαλύτερης των 3 μηνών. Η οξεία οσφυαλγία τείνει να υποστρέψει μόνη της, με ελάχιστη ή καθόλου ιατρική παρέμβαση. Οφείλεται συνήθως σε κάποιο μικρότερο ή μεγαλύτερο τραυματισμό και κακοποίηση των ανατομικών στοιχείων της σπονδυλικής στήλης (σπόνδυλοι, αρθρώσεις, σύνδεσμοι, μεσοσπονδύλιοι δίσκοι, νεύρα). Συχνά βέβαια οι ασθενείς δεν εντοπίζουν την αιτία της έναρξης των συμπτωμάτων. Το 20% περίπου των ασθενών με οξεία οσφυαλγία θα εξελίξουν τη νόσο σε χρόνια βάση.

Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο πόνος είναι μηχανικής φύσης και συνδέεται πιο συχνά με τραυματικού ή εκφυλιστικού τύπου αλλοιώσεις στην οσφυική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, όπως:

Μυική θλάση ή κακώσεις των συνδέσμων από άρση βάρους, εξεσημασμένες κινήσεις, αθλητική δραστηριότητα κτλ.. Η πιο αθώα μορφή, αντιμετωπίζεται πάντα συντηρητικά

Κάταγμα σπονδύλου, τραυματικής, νεοπλαστικής ή οστεοπορωτικής αιτιολογίας

Κήλη ή ρήξη μεσοσπονδυλίου δίσκου, που εκτός από οσφυαλγία προκαλεί συνήθως και πόνο, μουδιάσματα, «μυρμηγκιάσματα» και μυική αδυναμία στα κάτω άκρα από συμπίεση των νευρικών ριζών (ριζίτιδα ή ισχιαλγία)

Εκφύλιση μεσοσπονδυλίου δίσκου (δισκοπάθεια)

Σπονδυλική στένωση, δηλαδή μείωση της διαμέτρου του σπονδυλικού σωλήνα, του καναλιού δια μέσου του οποίου περνάνε ο νωτιαίος μυελός και τα νεύρα. Οφείλεται συχνότερα στη φυσιολογική γήρανση της σπονδυλικής στήλης και της συνοδού σπονδυλοαρθρίτιδας και προκαλεί πόνο στη μέση και τα πόδια, και, σταδιακά, αδυναμία στα κάτω άκρα και δυσχέρεια στην όρθια στάση και τη βάδιση, με τον ασθενή να μπορεί να διανύσει όλο και μικρότερες αποστάσεις,

Σπονδυλολίσθηση, δηλαδή μετατόπιση («γλίστρημα») του ενός σπονδύλου σε σχέση με τον άλλο, που προκαλεί πόνο ασταθείας, αλλά και στένωση ή/και ριζίτιδα

Άλλες σκελετικές ανωμαλίες, ενίοτε γενετικής αρχής, όπως σκολίωση, υπερλόρδωση κ.α.

Σύνδρομο ιππούριδος, μια σοβαρή και επείγουσα κατάσταση οξείας στένωσης και πίεσης των νευρικών στοιχείων, σε έδαφος κήλης δίσκου ή κατάγματος, που προκαλεί, εκτός από πόνο στη μέση και τα πόδια, παράλυση και απώλεια ελέγχου ούρησης και αφόδευσης. Απαιτεί άμεση χειρουργική παρέμβαση, αλλιώς η νευρολογική βλάβη μπορεί να καταστεί μόνιμη

Πιο σπάνια η οσφυαλγία οφείλεται σε πιο σοβαρές παθήσεις της σπονδυλικής στήλης, όπως:

• Λοιμώξεις (οστεομυελίτιδα, σπονδυλοδισκίτιδα)
• Πρωτοπαθείς και δευτεροπαθείς (μεταστατικοί) όγκοι της σπονδυλικής στήλης
• Ρευματικές νόσοι (ρευματοειδής αρθρίτιδα, αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, ιερολαγονίτιδα)

Η οσφυαλγία έχει τέλος και πολλές άλλες γενεσιουργές αιτίες, ανεξάρτητες από τη σπονδυλική στήλη. Καταστάσεις όπως ο κολικός νεφρού, οι παθήσεις του ισχίου και της λεκάνης, διάφορα γυναικολογικά προβλήματα, το έλκος στομάχου, το ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής, ο έρπητας ζωστήρας, η οστεοπόρωση, η ινομυαλγία μπορούν να προκαλέσουν χαμηλό οσφυικό πόνο που μιμείται τον πόνο από τη σπονδυλική στήλη.

Πέρα από τις υποκείμενες νόσους, υπάρχει μια σειρά παραγόντων που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης οσφυαλγίας:

Ηλικία: η «πρώτη φορά» τυπικά έρχεται μεταξύ των 30-50 ετών, ενώ η νόσος γίνεται όλο και πιο συχνή με την πάροδο του χρόνου. Καθώς γερνάμε, τα οστά αδυνατίζουν λόγω οστεοπόρωσης, η ελαστικότητα και ο μυικός τόνος μειώνονται, οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι αφυδατώνονται και δεν απορροφούν επαρκώς τους κραδασμούς, ενώ ο κίνδυνος σπονδύλωσης και σπονδυλικής στένωσης αυξάνεται

Επίπεδο εκγύμνασης: η οσφυαλγία είναι πιο συχνή όταν δε γυμναζόμαστε ή, ακόμα χειρότερα, όταν γυμναζόμαστε περιστασιακά και πέρα από τις πραγματικές μας δυνατότητες

Εγκυμοσύνη: λόγω αλλαγών στη λεκάνη και αύξησης του βάρους

Αυξημένο βάρος σώματος και, ακόμα χειρότερα, παχυσαρκία

Γενετικό/κληρονομικό υπόστρωμα: παίζει μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη κάποιων παθήσεων όπως η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, αλλά και στην εκφύλιση των μεσοσπονδυλίων δίσκων

Περιβάλλον, δραστηριότητες και συνθήκες εργασίας: είτε μια πολλή βαριά δουλειά είτε μια εντελώς καθιστική εργασία μπορούν να προκαλέσουν οσφυαλγία

Ψυχογενείς παράγοντες: άγχος, στρες, κατάθλιψη

Κάπνισμα: οι καπνιστές έχουν τρεις φορές υψηλότερες πιθανότητες να έχουν προβλήματα με τη μέση τους

Πώς κάνουμε τη διάγνωση;

Ένα πλήρες ιστορικό και μια ενδελεχής ιατρική και νευρολογική εξέταση είναι απαραίτητα και συνήθως εντοπίζουν ή θέτουν υπόνοια για τις όποιες σοβαρές καταστάσεις μπορεί να υποβόσκουν και να προκαλούν τον πόνο. Θα ερωτηθείτε για την έναρξη και διάρκεια των συμπτωμάτων, την ακριβή εντόπιση και ένταση του πόνου, τους χαρακτήρες του, τον ενδεχόμενο περιορισμό του εύρους κίνησης.

Συχνά τα αίτια της χρόνιας οσφυαλγίας δεν αποσαφηνίζονται πλήρως με την κλινική εκτίμηση και απαιτούνται περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις:

Απεικονιστικές εξετάσεις: ο γιατρός σας, ανάλογα με τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης, μπορεί να ζητήσει ένα συνδυασμό από ακτινογραφίες, αξονική τομογραφία με τρισδιάστατη απεικόνιση, μαγνητική τομογραφία, μυελογραφία, δισκογράφημα, σπινθηρογράφημα. Η μαγνητική τομογραφία είναι η πιο συχνή εξέταση πρώτης γραμμής καθώς αναδεικνύει πολύ καλά την πίεση επί των νευρικών στοιχείων.

Ηλεκτρομυογράφημα και νευρογράφημα: μελετούν την ηλεκτρική δραστηριότητα μυών και νεύρων, και μας δείχνουν αν κάποιο νεύρο έχει υποστεί βλάβη και σε ποιο σημείο

Εξετάσεις αίματος: απαιτούνται σπανιότερα, όταν υπάρχει υπόνοια νεοπλασίας ή ρευματικής νόσου

Πως αντιμετωπίζεται;

Γενικά, η αντιμετώπιση εξαρτάται από το αν ο πόνος είναι οξύς ή χρόνιος. Συνήθως η αρχική αντιμετώπιση είναι με συντηρητικά μέσα. Η χειρουργική αντιμετώπιση ενδείκνυται όταν υπάρχουν στοιχεία επιδεινούμενης νευρολογικής βλάβης, όταν οι διαγνωστικές εξετάσεις αναδεικνύουν είτε μια παθολογία που πρέπει οπωσδήποτε να αντιμετωπιστεί άμεσα (π.χ. νεοπλασία) είτε δομικές αλλαγές που μεταβάλλουν την εμβιομηχανική της σπονδυλικής στήλης (π.χ. αστάθεια), αλλά και όταν ο πόνος αυτός καθαυτός επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής του ασθενούς.

Ζεστά επιθέματα

Δραστηριότητα: σύγχρονες μελέτες έχουν αποδείξει ότι η κατάκλιση αντενδείκνυται, σε αντίθεση με το τι πιστεύουν οι περισσότεροι, και μπορεί ακόμα και να βλάψει. Ο ασθενής πρέπει να επιστρέψει στις φυσιολογικές του δραστηριότητες το συντομότερο δυνατόν, αποφεύγοντας βέβαια τις κινήσεις που επιδεινώνουν τον πόνο

Ασκήσεις ενδυνάμωσης: δεν πρέπει να διενεργούνται στην οξεία φάση, αλλά επιταχύνουν την ανάρρωση σε χρόνιες οσφυαλγίες

Φυσικοθεραπεία: ενδυνάμωση των υποστηρικτικών μυών της οσφύος, βελτίωση της ελαστικότητας, εκμάθηση σωστής στάσης σώματος και θέσης εργασίας, biofeedback, TENS

Φαρμακευτική αγωγή: απλά αναλγητικά, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και μυοχαλαρωτικά ανακουφίζουν από τη φλεγμονή και τον πόνο έως κάποιο βαθμό και ανάλογα με τη βαρύτητα της νόσου. Αντιεπιληπτικά και αντικαταθλιπτικά χρησιμοποιούνται σε προχωρημένα στάδια της νόσου, στα οποία καλό θα ήταν να μην φτάνουμε εφόσον η κατάσταση είναι αντιμετωπίσιμη

Νευρικά μπλοκ και επισκληρίδιες εγχύσεις: εγχύσεις τοπικών αναισθητικών και στεροειδών στα μαλακά μόρια, τις νευρικές ρίζες ή μέσα στο σπονδυλικό σωλήνα. Μπορούν να προσφέρουν πρόσκαιρη ανακούφιση, αλλά δεν ενδείκνυνται πάντα, ενώ η επαναλαμβανόμενη χρήση τους χειροτερεύει την έκβαση, όπως έδειξε μια πρόσφατη τυχαιοποιημένη μελέτη του NationalInstituteofHealth των Η.Π.Α.

Χειρουργική αντιμετώπιση

Ανάλογα με την υποκείμενη παθολογία, χρησιμοποιούμε διάφορες επεμβάσεις και τεχνικές για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Η επιλογή της σωστής επεμβατικής μεθόδου είναι καίρια για την ομαλή έκβαση και έγκειται στην εμπειρία του χειρουργού. Η μετεκπαίδευση σε ελάχιστα επεμβατικές μικροσκοπικές μεθόδους επιτρέπει τη διενέργεια της επέμβασης με μικρές τομές και ελάχιστο τραυματισμό των ιστών. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται άριστο αποτέλεσμα, γρήγορη ανάρρωση, ελάχιστος ή καθόλου πόνος, μικρή παραμονή στο νοσοκομείο (1 ή 2 ημέρες) και τάχιστη επιστροφή στην εργασία και τις καθημερινές δραστηριότητες.

Σπονδυλοπλαστική και κυφοπλαστική: ελάχιστα επεμβατική διαδερμική τεχνική αντιμετώπισης των συμπιεστικών καταγμάτων μέσω έγχυσης ειδικού ενισχυτικού υλικού («τσιμέντου») εντός του σπονδύλου. Στην κυφοπλαστική, πριν το τσιμέντο, εισάγεται ένα ειδικό μπαλόνι που ανατάσσει το χαμένο ύψος του σπονδύλου

Πεταλεκτομή (οσφυική αποσυμπίεση): επέμβαση αφαίρεσης οστού, οστεόφυτων, και πεπαχυσμένων συνδέσμων που πιέζουν τα νευρικά στοιχεία, σε περιπτώσεις σπονδυλικής στένωσης. Στόχος της επέμβασης είναι να διευρυνθεί ο σπονδυλικός σωλήνας και να αφαιρεθεί η πίεση από τα νεύρα

Μικροδισκεκτομή: μικροχειρουργική ελάχιστα επεμβατική αφαίρεση κήλης δίσκου ή ραγέντος τεμαχίου δίσκου μέσα από μια πολύ μικρή τομή 2,5-3 cm, υπό την αιγίδα χειρουργικού μικροσκοπίου, χωρίς βλάβη στα μυικά ή οστικά στοιχεία, άμεση κινητοποίηση και πολύ γρήγορη ανάρρωση

Τρηματεκτομή: ελάχιστα επεμβατική αποσυμπίεση της νευρικής ρίζας μέσω διεύρυνσης του σπονδυλικού τρήματος (οπή δια της οποίας διέρχεται το νεύρο), υπό την αιγίδα χειρουργικού μικροσκοπίου. Συχνά συνοδεύει τη μικροδισκεκτομή για να ελαχιστοποιήσει τις πιθανότητες υποτροπής

Σπονδυλοδεσία: ανοιχτή ή διαδερμική ελάχιστα επεμβατική ανάλογα με την υποκείμενη νόσο. Τεχνική σταθεροποίησης σπονδυλικών τμημάτων σε περιπτώσεις καταγμάτων, σπονδυλολίσθησης, δισκογενούς πόνου ή σε συνδυασμό με πεταλεκτομή

Τεχνητός δίσκος: αφαίρεση του πάσχοντος μεσοσπονδυλίου δίσκου και αντικατάσταση με συνθετικό ώστε να διατηρηθεί η κινητικότητα και ευελιξία στην περιοχή. Έχει περιορισμένες ενδείξεις.

Νευροδιέγερση νωτιαίου μυελού: τοποθέτηση ειδικών ηλεκτροδίων εντός του σπονδυλικού σωλήνα και επί του νωτιαίου μυελού, καθώς και ειδικού προγραμματιζόμενου νευροδιεγέρτη που στέλνει ειδικά ηλεκτρικά σήματα στο νωτιαίο μυελό. Ενδείκνυται για την ανακούφιση από το χρόνιο πόνο που οφείλεται στο σύνδρομο αποτυχημένης χειρουργικής επέμβασης οσφυικής μοίρας (πολλαπλές χειρουργικές επεμβάσεις που δεν έχουν βελτιώσει ή έχουν επιδεινώσει τον πόνο)

Πότε να απευθυνθώ στο γιατρό;

Όπως είπαμε ο πόνος στη μέση είναι συνήθως σχετικά αθώος και μπορεί να αντιμετωπισθεί συντηρητικά στο σπίτι σε πρώτη φάση.

Δείτε οπωσδήποτε το γιατρό σας αν:

Δεν υποχωρεί σε 2-3 ημέρες

Είναι συνεχόμενος

Παρουσιαστεί για πρώτη φορά μετά τα 50

Έπεται μιας πτώσης ή άλλου τραυματισμού

Επεκτείνεται στο ένα ή τα δύο πόδια

Συνοδεύεται από αδυναμία, μουδιάσματα ή «μυρμηγκιάσματα» ενός ή και των δύο κάτω άκρων

Συνυπάρχουν νέο-εμφανιζόμενες διαταραχές της ούρησης και της αφόδευσης

Συνοδεύεται από ανεξήγητη απώλεια βάρους

Χειροτερεύει τη νύχτα ή κατά την ανάπαυση

Αν έχετε ιστορικό καρκίνου, οστεοπόρωσης, χρήσης στεροειδών (κορτιζόνης), χρήσης ναρκωτικών ουσιών, αλκοολισμού

Συνοδεύεται από ξαφνική παράλυση του ποδιού ή των κάτω άκρων

Συνοδεύεται από απώλεια ελέγχου της ούρησης ή της αφόδευσης

Συνοδεύεται από υψηλό πυρετό

Συνοδεύεται από ναυτία, έμετο ή διάρροια

Συνοδεύεται από επώδυνη ούρηση, επιγαστραλγία ή αιμορραγία από τον κόλπο

Συνοδεύεται από οξύ σφύζοντα πόνο στην κοιλιακή χώρα