Eνδοσκοπική διαρρινική χειρουργική υπόφυσης και βάσης κρανίου

Η ενδοσκοπική διαρρινική διασφηνοειδική χειρουργική είναι μια υπερεξειδικευμένη ελάχιστα επεμβατική και πλέον σύγχρονη τεχνική, χρήσιμη στην αντιμετώπιση διαφόρων βλαβών της υπόφυσης και της περιοχής της βάσης του κρανίου πέριξ του βόθρου της υπόφυσης (τουρκικό εφίππιο). Η περιοχή αυτή περιλαμβάνει το σφηνοειδή κόλπο, το σηραγγώδη κόλπο, το απόκλιμμα, την κορυφή του λιθοειδούς οστού, καθώς και τα οπτικά τρήματα (δίοδος οπτικού νεύρου) και τον οφθαλμικό κόγχο.

Ο νευροχειρουργός χρησιμοποιεί τη μύτη ως φυσική είσοδο στο κρανίο, αποφεύγοντας έτσι τις εξωτερικές τομές στο κεφάλι και την κρανιοτομία (αφαίρεση οστού του κρανίου). Με αυτόν τον τρόπο ελαχιστοποιούνται ο πόνος, οι επιπλοκές και ο χρόνος ανάρρωσης. Η συχνότερη αιτία για την οποία εφαρμόζουμε την τεχνική είναι η αφαίρεση όγκων υπόφυσης (αδενώματα).

Τι είναι το ενδοσκόπιο?

Το ενδοσκόπιο είναι ένα στενό κυλινδρικό εργαλείο διαμέτρου 4 χιλιοστών (2,7 mm το παιδιατρικό) που εισάγεται από το ρώθωνα. Φέρει μικροκάμερα και πηγή φωτός, και μας δίνει τη δυνατότητα να φέρουμε τον οπτικό φακό στην περιοχή εργασίας, ακριβώς δίπλα στη βλάβη, παρέχοντας υψηλής ανάλυσης μεγεθυμένη και πανοραμική άποψη του όγκου και των σημαντικών νευρικών δομών [εικ.1].Τα μικροχειρουργικά εργαλεία εισάγονται δίπλα από το ενδοσκόπιο. Διενεργείται μια μικρή τομή στο οπίσθιο μέρος της ρινικής κοιλότητας, με ελάχιστη καταπόνηση του ρινικού βλεννογόνου, ώστε να φτάσουμε στο σφηνοειδή κόλπο και από εκεί να αποκτήσουμε πρόσβαση στην υπόφυση και, με ακόμα πιο εξειδικευμένες τεχνικές, σχεδόν σε όλη τη βάση του κρανίου [εικ.2].

Endoscope - UCLA Pituitary Tumor Program Εικ. 1: νευροενδοσκόπιο βάσης κρανίου

Εικ. 2: ενδοσκοπική διαρρινική διασφηνοειδική προσπέλαση

Σε ποιες παθήσεις είναι χρήσιμη η μέθοδος?

Αδένωμα υπόφυσης

Καλοήθης όγκος που εξορμάται από τα κύτταρα του αδένα της υπόφυσης. Μπορεί να είναι εκκριτικός/λειτουργικός (υπερέκκριση ορμονών) ή μη

Κρανιοφαρυγγίωμα

Καλοήθης όγκος που εξορμάται από κύτταρα πλησίον του μίσχου της υπόφυσης, μέσω του οποίου επικοινωνεί με τον υποθάλαμο. Μπορεί ναεπεκτείνεται εντός της 3ης κοιλίας.

Κύστη Rathke

Καλοήθης κύστη μεταξύ του πρόσθιου και οπίσθιου λοβού της υπόφυσης

Αραχνοειδής κύστη

Καλοήθες κυστικό μόρφωμα στην υπερεφιππιακή δεξαμενή που εμπεριέχει εγκεφαλονωτιαίο υγρό

Μηνιγγίωμα

Όγκος των μηνίγγων, των μεμβρανών που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό, στην περιοχή της πρόσθιας βάσης κρανίου (φύματος εφιππίου, σφηνοειδούς πλάνου, οσφρητικής αύλακας)

[Φωτό: μηνιγγίωμα φύματος εφιππίου]

Χόρδωμα

Κακοήθης οστικός όγκος που αναπτύσσεται από τα κυτταρικά απομεινάρια της νωτιαίας χορδής στη βάση του κρανίου (απόκλιμμα)

Αισθησιονευροβλάστωμα

Λέγεται και οσφρητικό νευροβλάστωμα.
Αδιαφοροποίητος όγκος νευροεκτοδερμικής προέλευσης που αναπτύσσεται από κύτταρα του οσφρητικού επιθηλίου

Χοληστερινικό κοκκίωμα

Καλοήθες κυστικό μόρφωμα της κορυφής του λιθοειδούς οστού

Όγκοι του οφθαλμικού κόγχου

Καλοήθεις ή κακοήθεις όγκοι στην κορυφή του οφθαλμικού κόγχου
[Φωτό: δερμοειδές]

Αποσυμπίεση των οπτικών νεύρων και του οφθαλμικού κόγχου

Σε περιπτώσεις ιδιοπαθούς ενδοκράνιας υπέρτασης ή θυροειδικής οφθαλμοπάθειας (κυρίως σε νόσο Graves)

Ποια τα πλεονεκτήματα της μεθόδου?

Η αμιγώς ενδοσκοπική τεχνική έφερε επανάσταση στην αντιμετώπιση των βλαβών της υπόφυσης. Σε συνδυασμό μάλιστα με την εκτεταμένη διαρρινική προσπέλαση (expanded endonasal approach - EEA) έκανε εφικτή την ελάχιστα επεμβατική αντιμετώπιση των πλέον πολύπλοκων και δυσπρόσιτων βλαβών της βάσης του κρανίου.

Τα κύρια πλεονεκτήματα της ενδοσκοπικής μεθόδου είναι:

Η ικανότητα να δούμε και να αφαιρέσουμε όγκους από περιοχές που διαφορετικά είναι δύσκολα προσπελάσιμες, χωρίς να καταπονήσουμε τον υγιή εγκέφαλο
Η δυνατότητα αφαίρεσης όγκων που θεωρούνται ανεγχείρητοι με τις παραδοσιακές τεχνικές
Η πολύ υψηλής ευκρίνειας εικόνα και η πανοραμική άποψη του χειρουργικού πεδίου
Η δυνατότητα χρήσης μικρονευροχειρουργικών τεχνικών και εργαλείων
Η ακρίβεια χιλιοστού κατά την προσέγγιση της βλάβης, σε συνδυασμό με τη χρήση συστημάτων νευροπλοήγησης
Η μη ύπαρξη ορατής τομής
Το πολύ χαμηλό ποσοστό επιπλοκών και παρενεργειών
Ο σαφώς μικρότερος χρόνος ανάρρωσης (συχνά ο ασθενής πάει σπίτι του 1 ή 2 ημέρες μόλις μετά το χειρουργείο)